Maankalender 2023: Alle data voor de nieuwe en volle maan

Onze maankalender toont de data van alle volle manen en nieuwe manen in het jaar 2023. Als de maan vol is, staat ze vanaf de aarde gezien tegenover de zon en lijkt ze ook min of meer “vol” in de nachten ervoor en erna. De nieuwe maan staat daarentegen tussen de zon en de aarde in en blijft daardoor onzichtbaar.

Zelfs rond nieuwe maan zijn de nachten bijna maanloos en dus behoorlijk donker. Als tussenfasen zie je de halve maan aan de avondhemel na een wassende maansikkel, en een krimpende maansikkel aan de ochtendhemel na een afnemende halve maan.

De duur van een volledige maanfase van volle maan tot volle maan of van nieuwe maan naar nieuwe maan is ongeveer 29 ½ dag. Dit is iets korter dan de lengte van de meeste maanden, dus de fasen van de maan verschuiven langzaam naar voor op de kalender.

Daarom gebeurt het van tijd tot tijd dat er twee volle of nieuwe manen in dezelfde maand vallen. De tweede volle maan van een maand staat in de volksmond bekend als de “blauwe maan”, maar dit is niets anders dan een normale maan. In 2023 is er zo’n blauwe maan op 31 augustus.

Het jaar 2023 telt twee zons- en twee maansverduisteringen. De prelude is een hybride zonverduistering op 20 april. Hybride betekent dat deze aan het begin en einde ringvormig is, maar daartussenin wordt het rond het hoogtepunt waargenomen als een totale eclips. Helaas is deze zonsverduistering alleen te zien vanuit Australië, Zuidoost-Azië en Micronesië.

Ook de tweede zonsverduistering van het jaar, een consistent ringvormige zonsverduistering op 14 oktober, is vanuit Europa niet zichtbaar. Het traject loopt van Noord- naar Midden- en Zuid-Amerika.

Van de eerste twee maansverduisteringen, op 5 mei 2023, is in Noordwest-Europa eveneens weinig waar te nemen. Aan de ene kant is het een vrij onopvallende penumbrale verduistering en anderzijds komt de maan pas kort voor einde van het spektakel op.

Wat overblijft is de gedeeltelijke maansverduistering op de avond van 28 oktober. Dit kan, mits het weer meespeelt, ook vanuit de Benelux worden waargenomen. Tijdens deze verduistering wordt echter maar een klein stukje van de volle maan “afgeknabbeld”. Op het maximum van de maansverduistering om 22:15 uur bevindt slechts 12 procent van de volle maan zich in de umbra van de aarde.

Het observeren van de baan van de zon en de maan was voor onze voorouders van groot belang. Hun bevindingen werden gebruikt om de zaai- en oogsttijden te bepalen, wat belangrijk was om te overleven. Tegenwoordig is het kennen van de respectieve positie van de maan van bijzondere betekenis voor de scheepvaart vanwege de bijbehorende getijden.

Voor astronomen is het tevens handig om te weten welke nachten gunstig zijn voor het kunnen observeren van vallende sterren of planeten en welke minder geschikt zijn omdat het maanlicht te fel is.