Weernieuws - het weer live volgen

Met de herfst is ook het seizoen van de mist begonnen. Regionaal kunnen de grauwe mistbanken vanaf oktober al hardnekkig blijven hangen. Hier zijn wat feiten, tips en vuistregels over mist.

In de herfst kunnen hogedrukgebieden niet alleen zorgen voor een mooie nazomer of een gouden oktober, maar op sommige plaatsen ook voor hardnekkige mist. Terwijl het in sommige gevallen eigenlijk zonnig zou worden, kan de dag door een mistlaag alsnog (onverwacht) grijs en somber verlopen. We hebben tien spannende feiten over het onderwerp mist op een rijtje gezet:

Vooral in de wintermaanden koelt het aardoppervlak aanzienlijk af tijdens heldere nachten. De temperatuur daalt tot het dauwpunt en er treedt condensatie op: er vormt zich mist. Wolken in de atmosfeer werken daarentegen als een deken en houden de warmte op de grond. Dit remt de vorming van mist.

Bij een zicht van minder dan 1 kilometer spreekt men in de weerkunde van mist en bij een zicht minder dan 200 meter van dichte mist. Zeer dichte mist treedt op bij minder dan 50 meter zicht. In principe is dit eigenlijk niets anders dan een wolk aan de grond.

In weersomstandigheden met mist is er een zogenaamde inversie aan de bovengrens. Dit is een laag in de atmosfeer waarin de temperatuur stijgt naarmate de hoogte toeneemt. Zo is het op de bergen direct boven de mist vaak aanzienlijk warmer dan in de lagergelegen mistsoep. Nederland heeft pech dat het overgrote deel van het land zo plat als een pannenkoek is, want anders zou je de dikke mistlaag soms kunnen ontvluchten door het hogerop te zoeken.

De WeerRadar geeft tijdens een mistsituatie duidelijk weer welke gebieden er last van hebben. Als je vertrekt voor een wandeling of andere activiteit, kun je altijd eerst een kijkje nemen in de WeerRadar om te zien waar de mist precies hardnekkig is of mogelijk als eerste zal oplossen.

Hoe dunner de mistlaag is, des te sneller verdwijnt het overdag. Bij een hogere bovengrens van mist moet een groter volume koude lucht worden opgewarmd tot de mist verdwijnt. Met de lage zonnestand in de winter verloopt deze opwarming vaak erg traag.

Als zonlicht op de waterdruppels van de mist valt, kunnen er mysterieuze optische verschijnselen optreden, zoals zogenaamde glorie of het Brockenspook, vernoemd naar de Brocken, een berg in het Harzgebergte in Duitsland. Bovendien kunnen mist en wind in de winter magische kunstwerken van rijp creëren.

De wind kan de mist echter ook oplossen of voorkomen dat hij zich vormt. Een lichte warme wind is voldoende om de koude lucht aan de grond mee te voeren en te vermengen met warmere lucht van boven. Een koude en vochtige wind kan daarentegen in de winter mist met een hoge basis veroorzaken.

De gebieden die het vaakst last hebben van mist liggen in rivierdalen en aan oevers van een meer. Vooral in de herfst verdampt er veel vocht uit het nog warme water, dat dan beschikbaar is voor de vorming van mist.

We hebben het allemaal wel eens meegemaakt: hoewel de weersverwachting zonneschijn liet zien, zaten we de hele dag in een grijze mistsoep. Mistverwachtingen zorgen geregeld voor hoofdbrekens bij meteorologen. De weermodellen zitten er geregeld naast, vooral als het gaat om het tijdstip van het oplossen van mist. Over het algemeen geldt: hoe later in de herfst, hoe kleiner de kans op opklaringen.

Je zou misschien denken dat de koude mistlucht in de ochtend fris is, maar vooral in de winter, wanneer er veel gestookt wordt, verzamelen de verontreinigende stoffen zich in de lucht dicht bij de grond. Door de inversie, die als een soort deksel op een pan werkt, is er nauwelijks luchtverversing.

De fijnstofvervuiling versterkt ook de vorming van mist doordat waterdamp condenseert op de fijne roetdeeltjes.

Herfstachtige mist-ochtenden behoren tot de mooiste evenementen in de weerfotografie. Het perspectief van oplossende mistbanken en een kleurrijke zonsopgang is een garantie voor betoverende foto’s. Natuurgebieden zoals de Veluwe of het Limburgse heuvellandschap zijn uitermate geschikt voor het schieten van mooie mistplaatjes.

Urenlange hevige regenval heeft delen van de metropool New York onder water gezet. Het verkeer werd ernstig verstoord, metro's stonden stil en talloze vluchten werden geannuleerd.

Ongewoon hevige regenval heeft de Amerikaanse metropool New York aan de oostkust van de VS gedeeltelijk lamgelegd. Snelwegen en straten veranderden in grote 'meren'. Sommige lijnen van het metronetwerk kwamen stil te liggen nadat er water in de tunnels was gelopen en ook (school)gebouwen liepen voor een deel onder water.

Het stadsbestuur riep mensen vrijdag op om indien mogelijk thuis te blijven. Veel metro's reden niet of hadden grote vertraging. De autoriteiten kondigden de noodtoestand af.

Veel straten en trottoirs tussen de straatcanyons van Manhattan en in de stadelen Brooklyn en Queens stonden blank. Metro's en bruggen, zoals in Central Park, waren ook onbegaanbaar.

Op La Guardia Airport, waar voornamelijk binnenlandse vluchten vertrekken en aankomen, moest een hele terminal worden gesloten. Ook de John F. Kennedy Airport had te kampen met onderbrekingen door het slechte weer.

Door het noodweer kon zeeleeuw Sally uit het verblijf in Central Park Zoo ontsnappen. De poel waarin Sally verbleef stroomde namelijk over waardoor het dier gemakkelijk uit de poel kon zwemmen. Sally is uiteindelijk weer teruggezet in haar verblijf en in de tijd dat ze daar niet was werd ze door de medewerkers van de dierentuin goed in de gaten gehouden.

De oorzaak van de zware regenval was de voormalige tropische storm Ophelia. In sommige delen van New York regende het in een paar uur tijd net zoveel als normaal in een hele maand. Lokaal viel er meer dan 100 millimeter regenwater. Volgens de New York Times is september in de miljoenenstad waar 8 miljoen mensen wonen de natste septembermaand in meer dan 140 jaar. Alleen in 1882 viel er meer regen in september. Ook vandaag vallen er in New York nog een aantal stevige buien. Oktober start echter met droog en zonnig zomerweer.

Bij veel New Yorkers kwamen er herinneringen naar boven aan de zware regenval die de stad twee jaar geleden overspoelde door de passage van orkaan Ida. Toen kwamen er elf mensen om het leven.

Met nog maar een paar dagen te gaan tot het einde van de maand, suggereren prognoses dat vorige een tal van records dit weekend opnieuw worden verbroken. De zomer is in veel gebieden van het noordelijk halfrond zeer warm verlopen met in sommige landen ongebruikelijk hoge temperaturen.

In Europa eindigt de maand onder invloed van een blokkerende anticycloon die de zomer in een uitgestrekt gebied van het continent heeft laten terugkeren. Zo liggen de maximale waarden in landen zoals Spanje, Frankrijk, Duitsland en ook de Benelux ruim boven het langjarig gemiddelde.

Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk, Polen en Frankrijk beleven zelfs hun warmste september sinds de metingen. Spanje kan zich aankomend weekend daarnaast zelfs opmaken voor temperaturen van bijna 40 graden. Zelfs voor daar is dit rond deze tijd van het jaar bijzonder.

Hoewel de bladeren in het uiterste noorden en het Middenwesten van de Verenigde Staten reeds verkleuren, doen hier de temperaturen eveneens geen stap terug, integendeel: in delen van Oklahoma kan het kwik oplopen naar meer dan 32 graden.

De oorzaak is een vastgeroest weerpatroon waarbij er vanuit het zuiden zeer warme lucht naar het noorden stroomt. Ook hier sneuvelen aankomend weekend verscheidene records en liggen de temperaturen 10 tot 20 graden boven normaal.

In Canada ziet het er overigens niet veel anders uit. Dit land heeft de laatste maanden te maken gehad met ongekend hoge maximumtemperaturen en een gebrek aan regen. De natuurbranden die hier uit voortkomen en al veel hectares bos hebben verwoest, blijven vooralsnog ongecontroleerd woeden vanwege de uitzonderlijke hittesituatie.

Intussen is de winter in Zuid-Amerika net voorbij en ervaart men daar ook een hittegolf. In sommige landen zoals Brazilië en Argentinië zijn er bij maxima van meer dan 40 graden meerdere warmterecords gevestigd.

Tot slot wordt het Australische continent ook niet ontzien van de vroege hitte. Hier stevent men tevens af op de droogste en warmste september ooit. De regenval ligt er momenteel ongeveer 70 procent onder het gemiddelde.

Bovendien zijn de temperaturen hier ongewoon hoog geweest, met records in verschillende steden. Zo kende onder andere Sydney deze maand de heetste septemberdag ooit toen het kwik boven de 34 graden steeg en dan is de lente nog maar net van start gegaan.

De nazomer doet vandaag even een stapje terug. Een randstoring zorgt voor meer bewolking en vanmiddag tijdelijk voor een wisselvalliger weerbeeld. Daarbij is het vandaag en morgen enkele graden koeler dan voorgaande dagen. Tijdens het weekend bouwt een hoog zich vervolgens kortstondig op boven Midden-Europa en stijgen de temperaturen echter weer snel.

Waar met name de noordelijke helft gevoelig blijft voor lichte regen of een bui van zee, zal op zaterdag en zondag vooral in de zuidelijke helft de zon weer tevoorschijn komen. Door een aanvoer vanuit zuidwesten lopen de temperaturen op zowel zondag en maandag aansluitend op naar waarden tot 24 graden.

Toch liggen de volgende lagedrukgebieden alweer in de startblokken en dit merken we met name op dinsdag. De wind neemt merkbaar toe met kans op zware windstoten en een volgende storing trekt over het land met regen.

Bij maxima tussen 14 en 18 graden is het op veel plaatsen dan wel gedaan. In het zuidoosten kan de 20 graden echter nog aangetikt worden. De dagen erna wijst de thermometer nog iets lagere waarden aan en domineert vanuit het noordwesten de polaire lucht.

De hogedrukgebieden geven zich echter ook niet zomaar gewonnen en blijven dichtbij de Benelux in de buurt liggen. Zo zien we na midden volgende week een nieuw hoog vanuit West-Europa naar het oosten trekken, waarbij de aanvoer mogelijk naar het zuiden draait.

In de nieuwe runs van de modellen wordt dit steeds eenduidiger. Dit betekent dat het weer zich kalmeert, maar tevens dat we opnieuw een drogere en warmere periode inslaan. In het zuiden zijn dan zelfs zomerse temperaturen niet uitgesloten. Dit is voor de eerste decade van oktober vrij zeldzaam.

Strikt genomen is het alleen op zaterdagnacht volle maan. Omdat onze natuurlijke satelliet de volle maanpositie op vrijdag echter vrijwel precies rond lunchtijd bereikt , precies om 11:59 uur, leek hij zowel afgelopen nacht reeds bijna “vol”. Ook aankomende nacht is dit het geval. Onze ogen kunnen namelijk het verschil niet zien.

Erg opvallend is daarbij de grootte van de huidige maan. Dit komt doordat de volle maanfase evenals in augustus relatief dichtbij de aarde plaatsvindt. Sommige media schrijven zelfs weer over een supermaan. Met een afstand van iets meer dan 360.000 kilometer valt de volle maan van september daarentegen eigenlijk niet meer in deze categorie.

Net als de volle manen in andere maanden heeft de volle maan van september ook verschillende traditionele bijnamen die verband houden met de seizoenen.

In sommige Europese landen wordt het “Herfstmaan” genoemd. In Noord-Amerika spreekt men echter over de “Corn moon”, dus “Maïsmaan”, of de “Harvest moon”, wat letterlijk “Oogstmaan” betekent. Dan staat de maan het dichtst bij het herfstpunt.

Afgelopen nacht speelde het weer helaas niet mee om iets van het spektakel te zien. Vrijdagavond en zaterdagnacht klaart het na de regen van vanmiddag vervolgens op en is het op veel plaatsen helder.