Hete zomer Zuid-Europa: Kan hitte bosbranden veroorzaken?

Bij temperaturen van rond de 40 – regionaal zelfs boven de 45 graden – zijn honderden hulpdiensten al dagen bezig geweest met het bestrijden van bosbranden in Zuid-Italië en delen van Griekenland. Vooral Sicilië en het Egeïsche eiland Rhodos werden getroffen. Naast de onzorgvuldigheid en brandstichting wordt zelfontbranding door de hitte herhaaldelijk als oorzaak van de brand genoemd.

Kunnen dergelijke vuren zichzelf echter ontbranden bij bijzonder hoge temperaturen?

Het antwoord is een duidelijke nee. Uitgedroogde vegetatie kan niet spontaan in vlammen opgaan zonder menselijke tussenkomst. Zelfs temperaturen van 50 tot 60 graden, die in de zomer onder extreme omstandigheden op de bodem kunnen voorkomen, zijn niet voldoende om stro of hout in brand te zetten. Dit vereist waarden van ruim boven de 100 graden.

Droog gras moet tot minimaal 250 graden worden verhit voordat het in brand vliegt. Afhankelijk van het restvocht vat hout pas vlam tussen de 280 en 340 graden. Zelfontbranding van deze materialen is dus volledig uitgesloten.

Alleen vers gemaaid hooi kan in brand vliegen als het te compact wordt opgeslagen. Door ontbindingsprocessen in het nog vochtige hooi kan de gesneden massa meer dan 150 graden opwarmen, waarbij er brandbare fermentatiegassen vrijkomen. Deze vatten dan spontaan vlam.

Toch wanneer het daarbij als enige op de temperatuur in de te dicht op elkaar gepakte hooibalen aankomt, doen dergelijke branden zich zelfs ook voor tijdens koel weer met lage buitentemperaturen. De oorzaak is dus niet de hete zomerlucht, maar een gebrekkige opslag die voortkomt uit menselijke nalatigheid.

In de natuur komt zo’n hooiconcentratie zonder menselijk ingrijpen niet voor. Dit mechanisme kan dus niet als mogelijke oorzaak van de branden in Zuid-Europa toegeschreven worden.

Ook de vaak genoemde glasscherf op de grond wordt uitgesloten als mogelijke reden van een brand. De focus van het zonlicht op een brandpunt die daarvoor nodig is, bevindt zich namelijk zelfs bij geslepen en speciale vergrootglazen altijd op enige afstand van een perfect gebundeld glas. Een eigenschap die een willekeurig gevormde scherf die op de grond ligt bijna nooit heeft.

De enige natuurlijke oorzaak van dergelijke natuur- en bosbranden kan ontsteking door bliksem zijn. Aangezien onweersbuien op onze breedtegraden echter in de meeste gevallen gepaard gaan met hevige regenval, gebeurt dit slechts zeer zelden en alleen onder bijzonder ongunstige omstandigheden.

Uiteindelijk blijft alleen de onzorgvuldigheid bij het omgaan met open vuur of het weggooien van sigarettenpeuken over als de meest gangbare oorzaak van bos- en natuurbranden, dat wil zeggen nalatige en in sommige gevallen onbegrijpelijk zelfs opzettelijke brandstichting als aanleiding voor verwoestende rampen.