Allergieën in de winter - De pollen van de els zijn actief

De eerste hazelaarpollen waren in december al in de lucht, maar ook het stuifmeel van de els vormt momenteel een toenemende belasting voor mensen met een pollenallergie.

Als het weer zacht blijft met temperaturen boven de 8 graden, zullen de katjes van de els langzaam “wakker worden”. Vervolgens komt het stuifmeel vrij. Veel mensen zijn allergisch voor de pollen van de els.

De els (latijns Alnus) is in dit land met maar liefst 30 soorten een boom uit de berkenfamilie (Betulaceae). De bekendste ondersoorten zijn de zwarte els (Alnus glutinosa), grijze els (Alnus incana), groene els (Alnus viridis) en paarse els (Alnus x spaethii). Elzen geven de voorkeur aan vochtige en vaak natte locaties, daarom worden ze doorgaans aangetroffen in uiterwaarden, bij meren of op natte weiden. Ze worden ook in tuinen geplant, maar ze hebben veel licht nodig. De groene els is de kleinste, deze lijkt op een struik. Elzen kunnen doorgaans tot wel 20 meter hoog worden.

De lange mannelijke katjes aan deze vaak meerstammige loofboom zijn al in de winter goed te zien. De mannelijke zwarte elzenkatjes zijn donkerpaars wanneer ze gesloten zijn en zijn donkerder dan de zandkleurige hazelaarkatjes. In bestrooide toestand vertonen elzenkatjes niet alleen gele, maar ook rood-violette delen. De lange bruine mannelijke katjes worden in de winter langer en hangen in met drie tot vijf anderen aan de bomen. De vrouwelijke bloemen worden tijdens hun bloeifase bestoven door de mannelijke katjes met behulp van de wind.

Het stuifmeel van de els bevat matig sterke tot sterke allergenen en bevindt zich al vroeg in het jaar tussen januari en april in de lucht. De groene els zelfs tot juni. De bloeivolgorde van de elzensoort ziet er als volgt uit:

De pollen van de els zijn vaak in hoge concentraties aanwezig in de lucht, meestal aanzienlijk meer dan de pollen van de hazelaar. De uitheemse paarse els bloeit vaak reeds vanaf half december. Iedereen die allergisch is voor deze soort heeft meestal ook last van een kruisallergie.

De hooikoorts die optreedt bij getroffen allergiepatiënten is het meest uitgesproken in de ochtend en halverwege de ochtend. Vanaf de middag worden de symptomen die verschijnen echter zwakker.

Vanaf half maart neemt de concentratie stuifmeel door elzen meestal weer af, zodat mensen met een allergie weer opgelucht kunnen ademen.

Overigens is de els de enige loofboom waarbij de vrouwelijke katjes verhouten. Ze worden daarom kegels genoemd. De elzensoorten die inheems zijn in Midden-Europa worden bedreigd door de pseudofungus Phytophthora alni (wortelrot).

Vroegbloeiende planten zijn een belangrijke voedselbron voor bijen en hommels. Naast de hazelaar bieden elzen de hardwerkende dieren in de late winter voor het eerst de mogelijkheid om stuifmeel te verzamelen. De grauwe els (Alnus incana) is vooral populair omdat hij als grote struik groeit en een hoogte van wel 15 meter bereikt.

Mensen met een stuifmeelallergie kunnen ook allergisch reageren op bepaalde voedingsmiddelen. De volgende kruisallergieën zijn vooral bekend bij de pollen van de els: