10 spannende feitjes over mist

Met de herfst is ook het seizoen van de mist begonnen. Regionaal kunnen de grauwe mistbanken vanaf oktober al hardnekkig blijven hangen. Hier zijn wat feiten, tips en vuistregels over mist.

In de herfst kunnen hogedrukgebieden niet alleen zorgen voor een mooie nazomer of een gouden oktober, maar op sommige plaatsen ook voor hardnekkige mist. Terwijl het in sommige gevallen eigenlijk zonnig zou worden, kan de dag door een mistlaag alsnog (onverwacht) grijs en somber verlopen. We hebben tien spannende feiten over het onderwerp mist op een rijtje gezet:

Vooral in de wintermaanden koelt het aardoppervlak aanzienlijk af tijdens heldere nachten. De temperatuur daalt tot het dauwpunt en er treedt condensatie op: er vormt zich mist. Wolken in de atmosfeer werken daarentegen als een deken en houden de warmte op de grond. Dit remt de vorming van mist.

Bij een zicht van minder dan 1 kilometer spreekt men in de weerkunde van mist en bij een zicht minder dan 200 meter van dichte mist. Zeer dichte mist treedt op bij minder dan 50 meter zicht. In principe is dit eigenlijk niets anders dan een wolk aan de grond.

In weersomstandigheden met mist is er een zogenaamde inversie aan de bovengrens. Dit is een laag in de atmosfeer waarin de temperatuur stijgt naarmate de hoogte toeneemt. Zo is het op de bergen direct boven de mist vaak aanzienlijk warmer dan in de lagergelegen mistsoep. Nederland heeft de pech dat het overgrote deel van het land zo plat als een pannenkoek is, want anders zou je de dikke mistlaag soms kunnen ontvluchten door het hogerop te zoeken.

De WeerRadar geeft tijdens een mistsituatie duidelijk weer welke gebieden er last van hebben. Als je vertrekt voor een wandeling of andere activiteit, kun je altijd eerst een kijkje nemen in de WeerRadar om te zien waar de mist precies hardnekkig is of mogelijk als eerste zal oplossen.

Hoe dunner de mistlaag is, des te sneller verdwijnt het overdag. Bij een hogere bovengrens van mist moet een groter volume koude lucht worden opgewarmd tot de mist verdwijnt. Met de lage zonnestand in de winter verloopt deze opwarming vaak erg traag.

Als zonlicht op de waterdruppels van de mist valt, kunnen er mysterieuze optische verschijnselen optreden, zoals zogenaamde glorie of het Brockenspook, vernoemd naar de Brocken, een berg in het Harzgebergte in Duitsland. Bovendien kunnen mist en wind in de winter magische kunstwerken van rijp creëren.

De wind kan de mist echter ook oplossen of voorkomen dat hij zich vormt. Een lichte warme wind is voldoende om de koude lucht aan de grond mee te voeren en te vermengen met warmere lucht van boven. Een koude en vochtige wind kan daarentegen in de winter mist met een hoge basis veroorzaken.

De gebieden die het vaakst last hebben van mist liggen in rivierdalen en aan oevers van een meer. Vooral in de herfst verdampt er veel vocht uit het nog warme water, dat dan beschikbaar is voor de vorming van mist.

We hebben het allemaal wel eens meegemaakt: hoewel de weersverwachting zonneschijn liet zien, zaten we de hele dag in een grijze mistsoep. Mistverwachtingen zorgen geregeld voor hoofdbrekens bij meteorologen. De weermodellen zitten er geregeld naast, vooral als het gaat om het tijdstip van het oplossen van mist. Over het algemeen geldt: hoe later in de herfst, hoe kleiner de kans op opklaringen.

Je zou misschien denken dat de koude mistlucht in de ochtend fris is, maar vooral in de winter, wanneer er veel gestookt wordt, verzamelen de verontreinigende stoffen zich in de lucht dicht bij de grond. Door de inversie, die als een soort deksel op een pan werkt, is er nauwelijks luchtverversing.

De fijnstofvervuiling versterkt ook de vorming van mist doordat waterdamp condenseert op de fijne roetdeeltjes.

Herfstachtige mist-ochtenden behoren tot de mooiste evenementen in de weerfotografie. Het perspectief van oplossende mistbanken en een kleurrijke zonsopgang is een garantie voor betoverende foto’s. Natuurgebieden zoals de Veluwe of het Limburgse heuvellandschap zijn uitermate geschikt voor het schieten van mooie mistplaatjes.